اطلاعات عمومی سخن

4 - تاریخ جهان

مختصری از تاریخ قدیم جهان

مصر قدیم

1 - دولت قدیم به دوره ای اطلاق می شود گه در طی آن شهر ممفیس Memphis واقع در مصر جنوبی مرکز سیاسی دولت مصر بود . مشهورترین فراعنه این دوره خئوپس Kheops , خفرن Khephren , می کرینوس Mykerinos می باشند که در حدود سالهای 2800 تا 2700 قبل از میلاد سلطنت کرده اند و اهرام ثلاثه را بنا نموده اند .

2 - دولت وسطی به دوره ای اطلاق می گردد که مرکز سیاسی مصر به شهر تب Thebes واقع در مصر علیا منتقل گردید. این دولت پس از پانصد سال آبادی در نتیجه هجوم قوم وحسی و غارتگر هیکسوس Hyksos از هم پاشید ولی طولی نکشید که مصر از تحت تسلط قوم هیکسوس بدر آمد و دوباره تب پایتخت گردید .

3 - دولت جدید که فراعنه آن در جنگاوری و کشور گشایی بر همه پیشی داشتند و مصر را به منتهی شوکت خود رسانیدند .

مشهورترین فراعنه این دوره عبارتند از : توتمس سوم ( 1500 قبل از میلاد ) و رامس دوم ( 1300 قبل از میلاد ) .

4 - دولت هرج و مرج که به مناسبت جنگ های داخلی و هجوم های متوالی دولت مصر دچار خذلان و تجزیه گردید . فراعنه سلسله بیست و ششم که در سائیس سلطنت کردند اقتدار آن را باز گردانیدند ولی دیگر خیلی دیر شده بود و غلبه ایرانیان در 525 قبل از میلاد یکسره به استقلال مصر خاتمه بخشید .

کلده و آشور

در بین النهرین یعنی سواحل دجله و فرات امروز آثار تمدنی ظهور کرده است که از حیث قدمت و شکوه تقریبا همپایه تمدن مصر می باشد . تمدن و فرهنگ کلده و آشور تا قرن نوزدهم چندان برای ما آشکار نبود تا اینکه تحقیقات دامنه دار و بتا Batta ی فرانسوی و راولیسن Ravolinson انگلیسی به نتیجه رسید و بناهای تاریخی کلده و آشور و بدنبال آن خط میخی کشف گردید و در نتیجه کتب مهمی از آثار مردان اینسرزمینها که در حفاریها بدست آمده بود مورد مطالعه قرار گرفت . بر طبق آنچه که بدست آمده در قدیم ترین دوره تاریخی یعنی سه هزار سال قبل از میلاد مسیح کلده به دو ناحیه سومر Sumer و اکد Aecad تقسیم شده بود . . عمده پایتختهای این دو ناحیه به یازده می رسید و این شهر های یازده گانه همیشه بر سر حکومت مطلقه با یکدیگر در زدو خورد بوده اند . سرانجام بابل قدرت کامل را بدست آورد .تقسیمات قدیمی از بین رفت و در حدود 2100 پیش از میلاد حمورابی پادشاه بابل بر مملکت وسیعی سلطنت یافت و قوانینی محکم گذاشت و تآسیساتی منظم برپا کرد . دولت بابل پس از 800 سال حکمروائی در نتیجه هجومهای متوالی رو به ضعف گذاشته در حدود 1250 قبل از میلاد حکومت و قدرت به ملوک آشور رسید . سناخریب Sennacherib و آشوربانی پال که در قرون هشتم و هفتم پیش از میلاد می زیسته اند و مقر سلطنتشان نینوا بوده است مقتدرترین شهریاران این مملکت شمرده می شوند . ولی 650سال بعد دوباره اقبال به کلده رو کرد . نینوا خراب شد و بابل پایتخت گردید و در عهد بختالنصر دولتی عظیم الشان شد ولی در 539 قبل از میلاد بدست کورش شهریار ایرانی برافتاد .

ملت یهود

یهود که ملت کوچکی بود و اصلا از خاک کلده برخاسته دولت مقتدری نداشته ولی دینی آورده است که بنایش بر توحید بوده , تاریخ ملت یهود در کتاب مقدسش موسوم به تورات آمده . ملت یهود مدتها به بیابان گردی گذرانده و به سرپرستی شیوخ از کلده به فلسطین رفته و از آنجا رهسپار مصر گردیده اند .

چون از مصر رانده شدند به صحرای شبه جزیره سینا آمدند و موسی قوانینی مدنی و مذهبی به جهت ایشان گذاشت . آنها به قبایلی چند تقسیم بودند و به هدایت روسای خویش که قضات نام داشتند به تسخیر فلسطین که ارض موعودش می گفتند پرداخته لشکر می کشیدند ولی اغلب شکست می خوردند . عاقبت پادشاهی اختیار کردند و دولت یهود به روزگار داود و سلیمان ( در حوالی 1000 - 930ق.م ) سروسامانی یافت ولی از آن پس به دولت اسرائیل و یهودا در 568 بدست کلده منقرض گردید . اما ملتیهود به همت پیغمبران مذهب خود را با معبد اصلی آن که اورسلیم بود از دست نداد .

فنیقیه

مردم فنیقیه مانند ملت یهود شاخه ای از بنی سام بوده اند که به دریانوردی و سوداگردی پرداخته اند . مردم فنیقیه در بنادر سواحل شمالی شام جای گرفتند و بین قرون 15 تا 13 قبل از م . در بندر صیدا و از قرون 10 تا 6 پیش از میلاد در بندر سور اقامت داشتند . ملاحان فنیقیه در سواحل دریای مدیترانه اراضی بسیاری را آباد کردند . مهم ترین آبادیهای ایشان کارتاژ واقع در آفریقا بود که صاحب دولت مهمی گردید . دریانوردان مشهور فنیفیه در صنعت نیز دست داشته اند و در ساختن شیشه شفاف و رنگ ارغوانی پارچه بی نظیر بوده اند . اختراع خط را نیز به ایشان نسبت می دهند .

یوتان

اساس تمدن یونان قدیم از جزیره کرت در دریای اژه آغاز می شود که در حدود 2400 سال پیش از میلاد دارای تمدنی درخشان بوده است . مردم این جزیره مانند فنیقی ها دریانورد و صناعت پیشه و سوداگرا بودند و پادشاهان آن شالوده دولت عظیم بحری ای را ریختند که در حوالی 1400 ق . م در اثر هجوم اقوام آرين نژاد هلن که از شمال دسته دسته به يونان آمده بودند سقوط کرد . قوم آکسوس قبل از ديگران وارد شده و تمدن را از مردم کريت آموختند .

در قرن 12 ق . م قوم دروس که به حال وحشيگري مانده بودند خاک یونان و جزایر اطراف آن را گرفتند و تمدن قوم میسن را که قبل از آنها به آنجا آمده بودند برانداختند . مردم یونان د رجنوب بالکان و جزایر و سواحل بحر اژه رحل اقامت افکندند و در کلیه سواحل دریای مدیترانه مانند اهالی فنیقیه بنای آبادی گذاشتند .

اشتراک مذهب وحدتی در کار یونانی ها به وجود آورد . این مردم خدایان خود را صورت انسان می دادند ولی در قوت و وجاهت ایشان را مافوق جنس بشر می دانستند .

اسپارت و آتن مهم ترین شهرهای یونان بود . اسپارت مرکز نظامی یونان و آتن مرکز صنعتی و بازرگانی آن محسوب می شد . پس از جنگهای یونان و ایران که به نفع یونانیان خاتمه یافت آتن تخت اداره پریکسل قرار گرفت و رونقی عظیم یافت . بزرگترین نویسندگان و هنروران یونان از قبیل سوفوکل و فیدیاس در عصر پریکسل می زیسته اند .

رقابت و جنگهای داخلی شهرهای یونان باعث ضعف کلی این سرزمین د رمقابل دشمنان خارجی شد . فیلیپ و پسرش اسکندر مقدونی ( مقدونیه سرزمین کوچک نیمه یونانی بود در شمال یونان ) از این ضعف استفاده کرد و تمام سرزمین یونان و بدنبال آن ایران و آسیای صغیر , شام و مصر را تسخیر نمود .

حدود مسخرات او تا هند نیز رسید و او با وجود جوانی د رکمال حسن سیاست ممالک متصرفه را اداره کرد ولی در بابل بستری شد و مرد . پس از مرگ اسکندر سرداران او بنای رقابت را گذاشتند و به جان یکدیگر افتادند .

عاقبت ممالک اسکندر بکلی قطعه قطعه شده و مقدونیه و شام و مصر مهم ترین قسمت آن گردید . کشمکش مردم ایالات گوناگون همچنان دوام داشت تا در سال 197 قشون روم تمام قدرتهای جزئی درون یونان را از بین برد .

یونان گمان داشت که باز به استقلال خود رسیده است ولی فی الواقع در تحت حمایت روم قرار گرفت و روز بروز زنجیر استارتش محکم تر گردید . آخرین بار د رسال 140 در راه استرداد و استقلا خود جانفشانی کرد لکن نتیجه ای نبرد و از آن پس یکی از ایالات روم گردید . چیزی که بود تمدن یونان باقی ماند و سرمشق تمدن لاتن گردید .

روم

در نتیجه حفریات امروزه معلوم شده که از عصر حجر ایتالیا مسکون بوده است . بعدها ایالت ها که از نژادی شبیه به یونانی ها می باشند از طرف شمال وارد شده مفرغ و آهن را با خود آوردند .یکی از این طوایف لاتینی ها می باشند , بالاخره دو ملت شرقی یعنی اتروسکها و یونانی ها در ایتالیا سکنی گرفته ایتالیایی ها را که هنوز وحشی بودند از نعمت تمدن بهره مند ساختند .

در قرون ششم و هفتم قبل از میلاد اتروسکها مقتدرترین ملل ایتالیا شرده می شدند . از تاریخ اوائل روم اطلاع صحیحی در دست نیست و باید به افسانه اکتفا کرد . حدس می زنند در ابتدا تحت فرمان پادشاهی بوده که بعضی از ایشان از نژاد اتروسک و حکومت را غصب کرده بودند ولی در سنخ ۵۰۹قبل از میلاد سلطنت ملغی و جمهوری برقرار گشت .

در عهد سلاطین اساس تشکیلات اجتماعی بر روی خانواده بوده است . ملت به دو دسته متمایز تقسیم می شد : پلبین ها یا عوام و پاتریسین ها یا خواص .

مذهب در روم مقام بسیار مهمی را حائز بود .‌عبادت رومی ها منحصر به بعضی اعمالرو حرکات مشکل که با مراسم مخصوصی بجای می آوردند و ادعیه ای چند که بدون تمایل قبلی از حفظ می خواندند . بعدها مذهب رومی به مجاورت مذاهب یونانی و شرقی تغییر کلی یافت .

طبقه خواص در سال ۵۰۹ قبل از میلاد (تارکن)ها را منقرض نموده به نفع خود دولت جمهوری را تأسیس کردند . حکومت از مجلس سنا و دو نفر کنسول که برای مدت معینی انتخاب می شدند تشکیل می یافت . گروه عوام با حرارتی هر چه تمام تر برای بدست آوردن مساوات جنگیدند . این ستیز تا سال ۳۰۰قبل از میلاد بطول انجامید و در نتیجه تلاش مذکور حقوق مدنی خود را تحمیل کردند . در این تاریخ ملت روم هنوز مردمی بودند روستائی با اخلاق ساده پرکار و عنود و دارای نظم و ترتیب .

دولت روم از حیث قوای نظامی مقتدرترین و بزرگترین دول عالم قدیم محسوب میشد . عامل اصلی این اقتدار نظم و ترتیب و رشادت و لیاقت سربازان بود . سربازان رومی بسیار زحمتکش بوده ، در بنای استحکامات ، و سنگربندی مهارت کامل داشتند . روم تا دیرزمانی بواسطه جنگهای داخلی ضعیف بود و در حدود ۳۵۹ق.م در اثر هجوم مردم گل تقریبا معدوم و مضمحل گشت ولی دوباره زندگی را از سر گرفت و به سرعت مدارج ترقی را پیمود .

در ۲۷۰ ق.م در نتیجه فداکاری و استقامت سربازان ، تمام ایتالیا از آن رومی ها شد و آنان برای حفظ مستملکات خود اقدام به تأسیس مراکز دفاعی متعدد و راه ها و شوارع گوناگون کردند . پس از آنکه روم کلیه ایتالیا را متصرف شد بر سر جزیره سیسیل با کارتاژ شروع به منازعه نمود . این شهر بر تمام سواحل غربی مدیترانه تسلط داشت . جنگ اول روم با کارتاژ (پونیک) ۲۳سال طول کشید . با اینکه کارتاژ دولت بحری بسیار مقتدر بود ، روم نتوانست سیسیل را از آن خود کند . گو اینکه آنیبال سردار معروف چندی بعد برای گرفتن انتقام جنگ دوم کارتاژ و روم را آغاز کرد ولی پس از نبردهای بسیار شکست خورد و روم فاتح مالک الرقاب ایتالیا و اسپانیا و بزرگترین و مقتدرترین ممالک مدیترانه شد . در نتیجه تسخیر حوضه مدیترانه و ممالک شرقی و یوناند، آداب و رسوم و حتی اخلاق رومیان تغییرات کلی پیدا کرد .

ملت روم بعلت غارت یونان و مشرق زمین تحول سرشار حاصل نموده با زندگانی تجمل آمیز آشنا شده به عمارت باشکوه و اغذیه لذیذ عادت کردند . لیکن از طرف دیگر بسیاری از فضائل اخلاقی ، خانوادگیدو مدنی را که سابقا سبب قدرت و عظمت ایشان شده بود از دست دادند .

در این اثنا طبقه برگزیده جامعه از نظر نفوذ یونان به ادبیات و صنایع علاقه مند شدند . ابنیه و عمارت بسیار با سبک معماری یونانی بر زیبایی روم افزود و اولین آثار ادبی لاتین به ظهور پیوست . بدین طریق تمدنی جدید موسوم به تمدن روم و یونان تولید شده و در تمام اروپای غربی منتشر گشت . در نتیجه فتوحات بزرگ ارکان جامعه رومی به تحولات بسیاری دچار شد ، در اساس تشکیلات آن هم تغییرات کلی حاصل گشت . طبقه ثروتمند و صاحب نفوذ با عنوان شوالیه در مقابل اعیان به وجود آمدند و در عوض طبقه متوسط و ملاک در اثر جنگها و سایر عوامل تخریبی از میان رفتند . فقدان این طبقه منشاء اشکالات و خرابیهای بسیار شد تا جاییکه دو برادر بنام تیبریوس گراکوس و کایوس گراکوس تصمیم به تشکیل مجدد طبقه متوسط یعنی خرده مالک گرفتند . ولی خصومت اشراف نگذاشت اقدامات آنها به نتیجه برسد و هر دو کشته شدند .

قتل این دو نفر که بر خلاف قانون خودسرانه کارهایی کرده بودند دوره خونین جنگهای داخلی را به میان آورد که پس از یک قرن به سقوط جمهوری و تشکیل امپراطوری منتهی گردید . در دوران جمهوری کنسولهای معروفی چون ماریوس ، سیلا ، پمپه ، کراسوس ، ژول سزار و‌ مارک آنتونی بر روم حکمروایی کردند . سرانجام اوگوست توانست با شکست مارک آنتونی حکومت جمهوری روم را خاتمه داده و به عنوان نخستین امپراطور روم حکم روایی کند . پس از مرگ اوگوست چون قانونی برای تعیین جانشین نبود کشمکشهایی برای کسب عنوان امپراطوری آغاز شد و اشخاص متعددی به عنوان امپراطور روم بر این سرزمین فرامانروایی کردند .

تئودوسیوس کبیر ، بیست و یکمین امپراطور روم پیش از فوت خود ، مملکت را بین دو پسرش آرکادیوس و هنریوس تقسیم کرد . از آن پس دو دلت امپراطوری وجود داشت یکی در مشرق و دیگری در مغرب . اولی بیش از هزار سال تا تسخیر قسطنطنیه بدست ترکها (سلطان محمد فاتح) باقی بود (۱۴۵۳). دومی در کمتر از یک‌قرن بواسطه فشار ژرمن ها در زمان رومولوس اگوستوس منقرض گردید . سال ۴۷۶ابتدای تاریخ جدیدی شد که دارای اهمیت بیشتری بود ، از کشورهای بالکان و تمام متصرفات روم در شرق تشکیل می شد و قسمت غربی آن شامل ایتالیا ، گالیا و متصرفات آن دولت در شمال آفریقا بود .

تاریخ قرون وسطا

روم غربی را اکثرا طوایف مهاجم شمال اروپا تشکیل میدادند . یکی از قبایل فرانکها بودند که در سرزمین گل یاگالیا (فرانسه امروز) مسکن گزیدند و به مجرد آگاهی از ضعف دولت روم غربی در گالیا اعلام استقلال نمودند . اولین حکمران مستقل این سرزمین کلویس بود که سلسله خود را به سبب اسم پدربزرگش مروره Merove مروونژین Merovingien نامید .

پس از این سلسله شارلمانی و سلسله مشهورش کارولن ژی بن به روی کار آمد .