تاریخچه ریاضیات در ایران ( قسمت اول )

تاریخچه ریاضیات در ایران ( قسمت اول )

جورج سارتون در مقاله مطالعه تاریخ ریاضیات خود به بهترین صورتی لزوم بررسی تاریخ ریاضیات را بیان کرده است.

اما این کار در ایران چندان دنبال نشده و آثار انگشت شماری در این باره به زبان فارسی در دست است.

نویسندگان ، مترجمان و دانشوران ایرانی ضمن آنکه باید برخی آثار جامع و اصیل در باب تاریخ ریاضیات را به

فارسی ترجمه کنند ، از تاریخ میهن خودشان غافل نباشند.

بررسی تاریخ ریاضیات ایران برای ما علاوه بر فایده های کلی ، یک جنبه عاطفی و ریشه شناسی هم دارد.

ما باید بتوانیم سهم واقعی ملت خود را در برپایی کاخ بلند ریاضیات امروز جهان به نوجوان و جوان ایرانی نشان دهیم.

برای جستجوی ریشه های خلاقیت ریاضی ایرانیان در وهله نخست به تصحیح و چاپ علمی و انتقادی آثار ریاضی

بازمانده و ترجمه آثار عربی ریاضی دانان ایرانی نیاز داریم. در این راه کار بسیار کمی صورت گرفته است و

مایه تاسف اینکه مصححان و مترجمان بسیاری از آنها هم ریاضی دان نبوده اند. مثلا یکی از گران بهاترین مآخذ

ریاضی فارسی یعنی « دانشنامه علایی » بخش ریاضیات تا کنون چاپ نشده است.

زمانی قرار بود مرحوم مجتبی مینوی آن را تصحیح و به وسیله انجمن آثار ملی منتشر کند ، ولی سال ها گذشت و

خبری نشد تا امسال که مینوی از این دنیا برای همیشه چشمانش را بست. همچنین 8 سال پیش بنیاد فرهنگ ایران

با آقای هوشنگ میرمطهری قراردادی برای تصحیح این کتاب بست و عکس نسخه های متعدد این کتاب را فراهم کرد

و در اختیار وی گذاشت ولی ظاهرا ایشان آن چنان دامنه تحقیق و تتبع را وسیع گرفتند که رشته کار گسیخت و هنوزهم

بجایی نرسیده است.

تاریخچه ریاضیات در ایران ( قسمت اول )

آثار دانشمندان غیر ایرانی در باب تاریخ ریاضی :

مورد دیگر ازاین قبیل آثار ریاضی خواجه نصیرالدین است که دانشمندان ایرانی در گذشته آنها را به فارسی ترجمه

یا شرح کرده اند_ از قبیل تحریر اصول اقلیدس ترجمه قطب الدین شیرازی _ ولی بیشتر این آثار چاپ نشده

یا چاپ های آنها غیرقابل استفاده است.

از همین قبیل است قسمت ریاضیات درة التاج قطب الدین شیرازی که متن چاپ شده آن جز احیانا برای ده _بیست

تن اهل فن انگشت شمار قابل استفاده نیست . حال آنکه گنجینه ای است سرشار از معلومات ریاضی گردآمده تا

پایان سده هفتم هجری ( سیزدهم میلادی ).

با کمال تاسف ، ریاضی دانان ما از توجه به گنجینه آثار ریاضیات ایرانی بازمانده اند و تعداد کسانی که قادر به فهم

اینگونه آثار باشند هر روز کمتر میشود.

از کارهای دیگر باید همکاری ریاضی دانان با باستان شناسان باشد. چون بدبختانه درباره ریاضیات ایران پیش از اسلام

آثار مکتوب چندانی در دسترس نیست ، بلکه باید از مدارک غیرمستقیم استفاده کرد.

تاریخچه ریاضیات در ایران ( قسمت اول )